Het nieuwjaar komt met rasse schreden er aan en velen zijn nieuwsgierig wat het nieuwe jaar 2023 ons brengt en hoe raar het ook klinkt massaal zijn de mensen artikelen over en van Nostradamus aan het zoeken en lezen.
Wie was deze Franse wijsgeer, student geneeskunde, apotheker, astroloog, pillendraaier, schrijver, rondreizende kwakzalver en raadgever aan het hof van de Franse koningin Catharina en heeft hij werkelijk de dood van Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk voorspeld.
Wie was hij
Kaarsen flakkerden zwak in het kleine kamertje. Op tafel en op de vloer lagen stapels boeken over astrologie, geneeskunde en alchemie. Daarnaast stond een messing driepoot, en tussen al die spullen zat de bebaarde Michel de Nostredame.
Hij krabbelde zijn voorspellingen met inkt op papier. Zo beschreef de Franse waarzegger in ieder geval zelf de nachten waarin hij op basis van urenlange studies van de stand van de planeten voorspellingen deed in zijn nederige onderkomen in het Zuid-Franse Salon-de-Provence. In cryptische bewoordingen vertelde hij over gebeurtenissen die duizenden jaren in de toekomst lagen. Zo schreef hij 942 vierregelige verzen (kwatrijnen) waarmee hij zichzelf onsterfelijk maakte. Ze staan in zijn beroemdste werk, De profetieën, en voorspellen naar verluidt van alles en nog wat: van de dood van koning Hendrik II in 1559 tot de atoombom op Hiroshima in 1945 en de aanslag op het World Trade Center in New York op 11 september 2001.
Wie was Nostradamus?
Nostradamus werd geboren in het Europa van de pest. Michel de Nostredame werd op 14 december 1503 in St-Rémy-de-Provence in Frankrijk geboren. 44 jaar later maakte hij er het Latijns klinkende Nostradamus van, maar in 1503 wees niets erop dat de naam van de boreling na vijf eeuwen nog bekend zou zijn.
In het jaar dat hij ter wereld kwam, stak Columbus voor de vierde keer de Atlantische Oceaan over en legde de jonge Maarten Luther examen af. In Europa maakte de pest 75 miljoen slachtoffers, maar niemand wist hoe de ziekte zich verspreidde. Het bijgeloof vierde hoogtij en de inquisitie wist wel raad met ketters. Er is weinig bekend over de jonge jaren van Nostradamus, maar het is zeker dat hij de zoon van een koopman van joodse komaf was.
De middeleeuwers waren er als de kippen bij om de joden de schuld van de Zwarte Dood te geven. In Frankrijk was het jodendom in 1394 verboden en waren joden opgejaagd wild. Voor hen zat er weinig anders op dan zich tot het christendom te bekeren, wat ook de grootouders van Nostradamus hadden gedaan. De jonge Nostradamus kreeg les van zijn overgrootvader, die in de ban van de astrologie was. Vermoedelijk was hij al in de schoolbanken en tijdens de wandelingen door Romeinse ruïnes met zijn overgrootvader bezig met de stand van de planeten.
Jean Aimé de Chavigny, die de laatste jaren van diens leven de secretaris van Nostradamus was, schreef dat de voorspeller van zijn overgrootvader een astrolabium kreeg om de stand van de sterren te berekenen en dat hij dankzij de wijze lessen van de oude man de smaak van de ‘hemelse wetenschappen’ te pakken kreeg.
Nostradamus was rondreizende kwakzalver
Het lijkt erop dat Nostradamus er al vroeg voor koos in de voetsporen van zijn leermeester te treden. Volgens sommige historici ging hij op zijn 15e geneeskunde studeren aan de universiteit van Avignon. Geneeskunde was in de 16e eeuw nauw verbonden met astrologie. In 1520 werd de universiteit echter gesloten vanwege een pestuitbraak. Anderen houden het erop dat de Fransman pas later ging studeren. Van de aantekeningen van Nostradamus zelf weten we dat hij gedurende acht jaar rondtrok over de Zuid-Europese wegen om zijn diensten aan te bieden als kwakzalver.
‘Na me een groot deel van mijn jonge jaren te hebben beziggehouden met de farmacie en de kennis van geneeskrachtige kruiden, reisde ik van 1521 tot 1529 door een aantal landen, telkens op zoek naar begrip en kennis van de bron en oorsprong van planten en kruiden. Een zoektocht naar de grenzen van de geneeskunde,’ schreef hij. Net als veel van de gehate joden van de middeleeuwen zwierf hij rond met brouwsels van kruiden en mineralen, waarmee hij naar eigen zeggen aandoeningen als haarverlies, impotentie en galstenen kon genezen.
Nostradamus werd opgeleid tot arts
Uit de registers van de universiteit van Montpellier blijkt dat Nostradamus in 1529 werd ingeschreven aan de faculteit geneeskunde. De universiteit van Montpellier was een gerenommeerd instituut waarvoor het kerkelijke verbod op het ontleden van lijken niet gold, maar ondanks de natuurwetenschappelijke benadering die de universiteit er formeel op nahield, tierde het bijgeloof er welig.
Volgens veel docenten stond elk deel van het lichaam onder invloed van bepaalde sterrenbeelden. Horoscopen waren minstens even belangrijk als messen en kokend water wanneer iemand ziek was. Het was dan ook niet ongebruikelijk dat docenten zich bezighielden met waarzeggerij. En het volk maakte geen onderscheid tussen medisch advies en de voorspellingen van een astroloog.
Het is niet bekend of en wanneer Nostradamus afstudeerde. Er zijn aanwijzingen dat hij wellicht weggestuurd is. In ieder geval kreeg hij een vergunning om de geneeskunde te beoefenen, en hij vestigde zich in het Zuid-Franse Agen. Daar trouwde Nostradamus, maar zijn vrouw en hun twee kinderen bezweken aan de pest, die weer de kop op had gestoken. Dit verlies speelde de rest van zijn leven een grote rol voor de voorspeller.
Drukpers verspreidde Nostradamus’ boodschap
Toen Nostradamus rond 1550 zijn eerste almanak liet drukken, was de drukpers van Gutenberg al 100 jaar oud. De uitvinding was van doorslaggevend belang voor de carrière van Nostradamus omdat zijn kalenders en horoscopen beschikbaar werden voor een breed publiek. Er waren nog maar weinig drukkerijen in Europa in de tijd van de Franse voorspeller, en hij moest het manuscript van zijn almanakken dan ook per koerier van zijn woonplaats Salon naar Lyon sturen om ze te laten uitgeven.
Nostradamus vond pillen tegen de pest uit
Nostradamus pakte zijn zwervende bestaan weer op, vermoedelijk om de ziekte te bestrijden die hem zijn gezin had gekost. In Narbonne, Toulouse en Bordeaux zag hij hoe de pest de huizen van de inwoners binnendrong. Marktkooplieden bleven binnen en de kerken hadden hun deuren gesloten. In de stinkende straten hoestten mannen, vrouwen en kinderen bloed op terwijl ze crepeerden van de pijn.
Niemand, ook Nostradamus niet, wist hoe de pest zo snel om zich heen kon grijpen, maar de kwakzalver was vastberaden er een middel tegen te ontwikkelen. Tijdens zijn reizen verzamelde hij geduldig rozenknoppen die hij in zijn marmeren vijzel fijnmaalde met onder meer kruidnagelen en aloë. Hij mengde het poeder met zaagsel, perste het en verkocht het als wondermedicijn tegen de pest. ‘Er bestaat geen geneesmiddel dat beter tegen de pest beschermt dan dit recept. Al wie het slikt, zal beschermd zijn,’ schreef hij over zijn pil. In 1547 trouwde de inmiddels ervaren kwakzalver voor de tweede keer en hij ging met zijn vrouw in Salon wonen.
Nostradamus schreef boek over jam
Daar verdiepte Nostradamus zich in de astrologie. Door de stand van de planeten te berekenen aan de hand van tabellen voorspelde hij zons- en maansverduisteringen, meevallers en rampen.
Vanaf 1549 verzamelde hij elk jaar zijn voorspellingen in een jaarboek, een almanak, waarin hij de belangrijkste gebeurtenissen van het komende jaar aankondigde.
Een almanak bestond uit een astronomisch gedeelte, een kalender met de dagen van het jaar en een laatste hoofdstuk met voorspellingen, die te vergelijken waren met het soort horoscopen dat je ook nu nog aantreft in kranten en tijdschriften. Hoewel er al heel veel almanakken uitgegeven werden, sloegen die van Nostradamus meteen aan. In het bijgelovige Frankrijk was de naam van de waarzegger binnen de kortste keren wijd en zijd bekend.
De astroloog begon ook boeken over andere onderwerpen te schrijven. Zo publiceerde hij in 1552 een verhandeling over cosmetica en confituur met recepten voor onder meer parfums en marmelade die hij tijdens zijn reizen had verzameld. Maar naar eigen zeggen kon Nostradamus meer dan jam maken en het weer van het komende jaar voorspellen. Door de vroegere en toekomstige stand van de planeten te vergelijken dacht hij gebeurtenissen tot maar liefst het jaar 3797 te kunnen voorspellen.
De bijgelovige koningin
De Franse koningin Catharina de’ Medici gaf de loopbaan van Nostradamus een impuls toen ze hem in 1559 tot raadgever aan het hof benoemde. Catharina werd op 13 april 1519 geboren in Florence, trouwde met Hendrik II van Frankrijk en baarde drie latere Franse koningen. Anders dan haar man was ze in de ban van de astrologie, en ze ging Nostradamus bewonderen toen ze zijn almanak uit 1555 had gelezen, waarin hij over de koninklijke familie schreef. Na Hendriks dood in 1559 werd hun zoon koning, maar achter de schermen regeerde Catharina tot haar dood op 5 januari 1589.
Nostradamus en de profetieën
De mystieke verzen
In mei 1555 gaf hij het eerste deel van het werk uit dat vandaag de dag nog raadsels oproept: De profetieën. In dat boek stonden de eerste 353 van in totaal 942 profetieën in de vorm van kwatrijnen. Uit de verzen doemt een vaag beeld op van droogte, hongersnood, tirannen, overstromingen en oorlogen.
Maar het is niet zo makkelijk om de kwatrijnen te duiden. Nostradamus sprak zelf van ‘nevelen in plaats van heldere profetieën’. Hij noemt bewust geen specifieke jaartallen en de profetieën staan niet op chronologische volgorde. De schrijftaal is een mengelmoes van Frans, Latijn, Grieks en Provençaals. Nostradamus maakt gebruik van anagrammen – zo wordt Parijs Rapis – en laat regelmatig woorden en hele zinnen weg. De wazige waarzeggerij is door jan en alleman op allerlei manieren uitgelegd. Een voorbeeld van een vers dat aantoonbaar verkeerd is geïnterpreteerd is dit: De vrijheid zal niet herkregen worden / De zwarte, trotse, kwaadaardige, onrechtvaardige misbruikt haar / Wanneer de zaak van de brug gesloten is / Door Hister, wordt de republiek door Venetië vertoornd (V-29). ‘Hister’ is vaak gelezen als ‘Hitler’, en het kwatrijn zou een voorspelling van de invasie van Europa door de nazi’s zijn. Maar Hister is een oude naam voor de Donau. Het vers lijkt eerder een voor-spelling van de terugkeer van de Hunnen. Nostradamus ging nauwkeurige formuleringen uit de weg om zich niet de woede van de autoriteiten of de kerk op de hals te halen.
Het lijkt er sterk op dat hij zich in zijn donkere kamertje bezighield met occulte zaken, maar hij hield bij hoog en bij laag vol dat zijn voorspellingen rechtstreeks van God kwamen. Het kon hem fataal worden als de kerk hem in de ban deed. Om zichzelf nog verder in te dekken droeg Nostradamus zijn werken op aan onder anderen de Franse koningen.
Historici beschouwen de vage wendingen nu als een meesterzet van Nostradamus.
Juist vanwege het mysterieuze taalgebruik is het lastig zijn voorspellende gaven te beoordelen en hem te betichten van oplichterij. De profetieën passen in ieders straatje.Serieuze wetenschappers zijn het er echter over eens dat de waarzegger geen bovennatuurlijke talenten had, maar dat hij zich handig uitdrukte op schrift.
Nostradamus en het koningshuis
Ondanks – of wellicht juist dankzij – de nevelige verzen ging het gerucht over de bijna griezelige helderziendheid als een lopend vuurtje door Frankrijk. Het duurde niet lang of zelfs het koninklijk huis toonde interesse voor de iele, bebaarde man die in de toekomst kon kijken.
In 1555 ontving Nostradamus een schrijven van koning Hendrik II, die de inmiddels 52-jarige apotheker aan het hof in Parijs ontbood. Nostradamus had namelijk in zijn nieuwste almanak een aantal verzen opgenomen waarin hij de koninklijke familie waarschuwde voor gevaar.
‘De koning dient op zijn hoede te zijn en er zorg voor te dragen dat één of meerdere personen niet doorgaan met hetgeen ik niet durf te schrijven,’ stond er. Meteen begaf Nostradamus zich op de 800 kilometer lange reis van de Provence naar Parijs.
Hendrik was berucht om zijn harde optreden tegen vermeende ketters, en de waarzegger was bang dat hij de ontmoeting niet zou overleven.
Maar hij kon het navertellen. Volgens historici was koningin Catharina de’ Medici in de ban van de astrologie en het occulte en viel ze als een blok voor de voorspeller. Wat de koning, zijn echtgenote en Nostradamus precies bespraken, vermelden de bronnen echter niet.
Na zijn terugkeer uit de hoofdstad bleef Nostradamus profetieën schrijven, en omdat de koninklijke familie hem om advies had gevraagd, kwamen de klanten van heinde en verre naar zijn huis om wijzer te worden over hun toekomst. Hij trok de ene horoscoop na de andere en gaf advies over zaken. Zelfs geestelijken gingen langs bij Nostradamus, al was de kerk niet altijd te spreken over zijn waarzeggerij.
Er waren echter ook klachten over de profetieën: sommige klanten waren niet blij met het onleesbare handschrift van Nostradamus en de cryptische formuleringen. Met name van zijn collega’s, die ook almanakken schreven, kreeg hij de wind van voren. Ze verweten hem dat zijn berekeningen slordig waren en dat hij er te veel in las.
Nostradamus voorspelde dood van de koning
De profetieën werd in heel Europa gedrukt en eind jaren 1550 vertaald in onder andere het Italiaans en Engels.
En net toen iedereen dacht dat Nostradamus het toppunt van zijn roem had bereikt, kwam een duistere voorspelling uit het werk uit.
In 1559 had koning Hendrik II een riddertoernooi georganiseerd ter gelegenheid van het huwelijk van zijn dochter, en in het beslissende duel stond de koning tegenover de jonge kapitein Gabriël van Montgomery. De duellisten waren van top tot teen geharnast en op hun beider schild prijkte een leeuw.. Toen hun paarden of elkaar af galoppeerden en hun lansen elkaar raakten, brak het wapen van Gabriël. De lans ging dwars door het gouden vizier van Hendriks helm. Een splinter kwam via zijn oog in zijn hersenen terecht en een andere in zijn hals. Tien dagen later overleed de koning aan zijn verwondingen.
Koningin Catharina zag een duidelijk verband tussen het ongeluk en een kwatrijn van Nostradamus: De jonge leeuw zal de oude overwinnen / Op het oorlogsveld in een individueel duel / Hij zal hem de ogen in een gouden kooi uitsteken / Twee wonden ineen, hij sterft een vreselijke dood (I-35). Dit vers werd na de dood van de koning van groot belang voor Nostradamus. Hij werd nu gezien als een profeet, en zijn almanakken gingen in Frankrijk en Engeland als warme broodjes over de toonbank. Er begonnen zelfs vervalsingen van zijn almanakken te verschijnen, zo beroemd was hij.
Nostradamus benoemd tot hofastroloog
Al sinds de eerste ontmoeting tussen Catharina en Nostradamus had de koningin zijn voorspellingen serieus genomen, en na de dood van haar man vertrouwde ze de waarzegger blind. Enige jaren later benoemde ze hem tot hofastroloog en raadgever, en daar was Nostradamus maar wat trots op. Hij werd aan het hof ontboden als leden van de koninklijke familie wilden weten wat er stond te gebeuren. In 1564 trok hij een horoscoop voor Rudolf, aartshertog van Oostenrijk en zoon van de Rooms-Duitse keizer Maximiliaan. Het is de enige volledige horoscoop die bewaard is gebleven, en Nostradamus had er 14 maanden over gedaan om hem te maken.
Hij bevatte een overzicht van toekomstige reizen van Rudolf, vertelde hoe zijn huwelijk zou worden en deed uit de doeken welke vijanden er zouden opduiken en welke oorlogen hij zou uitvechten. Op zijn 62e voelde Nostradamus zijn eigen dood naderen en begon hij aan zijn testament. Hij had een vermogen van bijna 3500 écu opgebouwd, bijna 7 ton in euro’s van nu. Toen hij op 2 juli 1566 stierf, lag het manuscript voor de almanak van 1567 al klaar om gedrukt te worden. Maar zelfs zijn overlijden maakte geen einde aan zijn grenzeloze populariteit.
Integendeel: de profetieën werden telkens herdrukt, en er was in de eeuwen die volgden altijd wel een gebeurtenis te vinden waar een van de cryptische verzen mogelijk naar verwees. Met name in tijden van crisis en rampspoed werd De profetieën uit de kast gehaald en bestudeerd. In Engeland waren hele volksstammen ervan overtuigd dat de Franse ziener belangrijke gebeurtenissen als de executie van Karel I in 1649 en de grote brand van Londen in 1666 had zien aankomen.
5 waanzinnige profetieën van Nostradamus
Meer dan vier eeuwen na zijn dood roept Nostradamus nog steeds verwondering op. De Fransman heeft van alles voorspeld, van de dood van zijn koning tot de invasie van Hitler in Polen en de aanval op het World Trade Center. Sinds Nostradamus’ dood in 1567 wordt zijn werk De profetieën te pas en te onpas aangehaald in tijden van crisissen en rampen, en vooral deze vijf profetieën baren opzien:
De brand van Londen (1666)
Het bloed van de rechtvaardige wordt Londen noodlottig / Verbrand door bliksemschichten / De oude dame zal van haar hoge plaats vallen (II-51). Toen de St. Paul’s Cathedral (de oude dame) afbrandde, werd gezegd dat Nostradamus dat had voorspeld.
Louis Pasteur ontdekt microben (1886)
Wat verloren was wordt gevonden na lang verborgen te zijn geweest / Pastoor zal als halfgod geëerd worden (I-25). In het Frans staat er ‘Pasteur’. Louis Pasteur ontdekte eind 19e eeuw dat veel ziekten door microben worden veroorzaakt.
Hitler valt Polen binnen (1939)
De vrijheid zal niet herkregen worden / (...) Wanneer de zaak van de brug gesloten is / Door Hister, wordt de republiek door Venetië vertoornd (V-29). Hister was een naam voor de rivier de Donau.
De aanslag op John F Kennedy
“De grote man zal in het daglicht worden neergeslagen met een donderslag. Een kwaadaardige daad voorspeld door de drager van een petitie. Volgens de voorspelling zal een ander vallen in de nacht. Conflicten in Reims, Londen en een pest-plaag in Toscane”.
Uiteraard bedoelde Nostradamus hiermee de aanslag op John F Kennedy. De donderslag is gelijk aan een geweerschot, en John was inderdaad een groot staatsman. Die ander die bij nacht zou vallen, dat is wellicht Bobby Kennedy, die vijf jaar later zou vallen. Reims, Londen en Toscane zijn moeilijker te verklaren. Wellicht wilde Nostradamus er een Europese draai aan geven?
Lady Diana
“de een-na-laatste van de achternaam van de profeet”
Nostradamus schreef dat Diana haar graf in zou nemen en zodoende een groot volk van onderdrukking zou redden. De vader van het vriendje van Lady Diana, Dodi Al-Fayed heette Mohammed (‘profeet’ voor Moslims). De vader kan je wellicht zien als de een-na-laatste als het vriendje telt als de laatste (immers, het laatste vriendje van Diana). Nostradamus had het over Diana en dat moet dus wel gaan over Lady Diana, nietwaar?
Of haar dood een groot volk heeft bevrijd, is een andere vraag, maar volgens de Britten staat het buiten kijf dat zij zelf wel zeer duidelijk een groot volk zijn. Die bevrijding, die komt wellicht nog, of is al gepasseerd…
Het einde van de wereld (1999)
De eindtijd is wel gelezen in dit vers met jaartal: In het jaar 1999 en zeven maanden / Zal uit de hemel een grote koning der verschrikking komen / Om de grote koning van Angolmois uit de dood op te wekken / Ervoor en erna zal Mars in geluk regeren (X-72).
De aanslagen van 11 september (2001)
Op 45 graden zal de hemel verbranden / Het vuur nadert de grote, nieuwe stad / Op hetzelfde moment laait een grote, machtige vlam op / Als men de Noormannen op de proef probeert te stellen (VI-97). New York ligt niet ver van 45 graden noorderbreedte.